بر آورده کردن آگاهانه نیازهای کودک
فهرست مطالب
از سؤالاتی که همواره ذهن والدین به‌ویژه مادران دلسوز را درگیر کرده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد که تقریباً سؤالات بسیار مهمی محسوب می‌شود؛ زیرا نشان‌دهنده نگرانی والدین دررابطه‌با سلامت تغذیه نوزاد است:
- شیر مادر بهتر است یا شیر خشک؟
- شیر خشک خوبه یا شیر مادر؟
- آیا شیر خشک بهتر از شیر مادر است؟
از قدیم‌الایام، تغذیه نوزادان با استفاده از شیر مادر، بهترین روش برای تغذیه نوزادان بود، اما امروزه با پیشرفت علم این طرز تفکر قدیمی رنگ جدیدی به خود گرفته است و شواهد نشان می‌دهد این طرز فکر کاملاً صحیح نیست و به قولی نمی‌توان یک نسخه را برای همه پیچید. در ادامه با داروچی همراه باشید.
ادبیات علمی مملو از اختلاف‌نظر صادقانه در مورد “حقایق” علمی مربوط به تغذیه نوزادان است. اگر اجماع واقعی در مورد یک جنبه وجود داشته باشد، این است که شیر مادر غذای انتخابی است. بااین‌حال ما نمی‌توانیم در آن نقطه متوقف شویم.
به دلایل مختلف بسیاری از مادران یا نمی‌توانند یا اغلب ترجیح می‌دهند از شیردادن به نوزاد خودداری کنند که این امر بیشتر در جوامع صنعتی صادق است. همچنین در کشورهای جهان سوم نیز به طور فزاینده‌ای صدق می‌کند.
بیان چنین واقعیتی به معنای تشویق آن نیست. اما نادیده‌گرفتن این واقعیت به معنای قراردادن زندگی نوزاد در وضعیت سلامتی کمتر از آنچه لازم است. همیشه این مورد وجود دارد که شیرخشک یا هر غذای مخصوص نوزاد می‌تواند یکی از بهترین جایگزین‌های ممکن برای شیر مادر باشد.
باتوجه‌به این که حفظ ایمنی بدن نوزاد بسیار مهم است، درعین‌حال، هیچ مادری نباید شیر مادر را فاقد هرگونه خطری برای نوزاد فرض کند؛ بنابراین، یک واقعیت دیگر واضح به نظر می‌رسد: چه تغذیه با شیر مادر، چه تغذیه با شیشه شیر یا هر دو، مادر آگاه باید به بهترین وجه نیازهای نوزاد خود را برآورده کند.
در این مقاله متخصصان داروخانه آنلاین داروچی سعی کرده‌اند، مزایا و معایب و خطرات و فواید غذاهای مختلف را که معمولاً در تغذیه نوزادان تازه‌متولدشده استفاده می‌شود، از جمله شیر مادر را ارزیابی کنند.
مزایای شیر مادر
برخی از اجزای شیر انسان با اجزاء شیر سایر گونه‌های پستانداران و محصولات شیرخشک. متفاوت هستند. اما سؤالی که به وجود می‌آید این است:
آیا این تفاوت‌های بین شیر مادر و دیگر موادی که برای تغذیه نوزاد استفاده می‌شود مهم هستند، یا تا حد زیادی بی‌اهمیت هستند؟
اگرچه علم در اندازه‌گیری تفاوت‌ها بسیار خوب عمل می‌کند. اما به‌عنوان یک ابزار تفسیری دقت کمتری دارد و نمی‌توان به‌صورت علمی و دقیق به یک نتیجه دلخواه و مطلوب دقیق رسید.
برخی از مواد بیوشیمیایی و فاکتورهای موجود در شیر انسان که ممکن است تا حدی فواید مثبتی برای آن ایجاد کند شامل موارد زیر است که برخی از آنها بسیار مهم هستند:
یک سیستم کازئین متفاوت از شیر سایر پستانداران که از نظر نسبت زیر واحدهای موجود در شیر مختلف متفاوت است، کازئین با زیر واحدهای ریزتر تولید می‌کند. (احتمالاً این زیر واحدها بیشتر قابل هضم هستند.).
نسبت پروتئین وی به کازئین در طول دوره شیردهی افزایش می‌یابد. میانگین این نسبت در شیر انسان برای وی در حدود 80 درصد است. اما در شیر خشک‌ها این نسبت کمتر است و نهایتاً تا حدود 60 درصد می‌باشد
فراهمی زیستی خوب همه مواد مغذی
- سطح غیرعادی بالای آمینو اسید آزاد تورین که تصور می‌شود نقش مهمی در رشد مغز، مدیریت کلسترول و جذب برخی از مواد مغذی از روده را داراست.
- ترکیب و ساختار فیزیکی چربی شیر شامل بیش از نیمی اسید چرب اشباع‌شده، حدود 35 درصد تک رشته غیر اشباع هستند که اولئیک اسید ترکیب شاخص آن بوده و جهت تأمین انرژی به کار می‌رود.
- قسمت عمده چربی غیر اشباع لینولئیک اسید و آلفا لینولئیک اسید است. نسبت لینولئیک به آلفا 5 الی 15 برابر است. نوع دیگر چربی شیر مادر غیر اشباع تعداد زیاد است. بیست کربنی آن آراشیدونیک اسید و دوکوهگزانوئیک هست که 22 کربنی. برای نوزادان جوان، این اسیدهای چرب در مراحل اولیه رشد مغز بسیار مهم هستند. و اجزای ساختاری مهم سیستم غشایی تمام بافت‌ها هستند که بر سیالیت غشاء و فعالیت آنزیم‌ها و گیرنده‌های متصل به غشاء تأثیر می‌گذارند. البته گاهی اوقات در آنالیزهای شیر رؤیت نشده‌اند.
- کارنیتین، ترکیبی که تصور می‌شود به جذب چربی کمک می‌کند. در شیر مادر دیده‌می‌شود.
- ویتامین‌های محلول در آب مانند تیامین، نیاسین، ویتامینB6، اسیدفولیک، پانتوتنات، ریبوفلاوین و ویتامینC در طول دوره شیردهی تغییر معنی‌داری در میانگین غلظت ندارند. غلظت ویتامین‌های محلول در آب شیر مادر به‌طور قابل توجهی تحت‌تأثیر رژیم غذایی و مصرف مکمل‌ها توسط مادر قرار دارد. ویتامین‌های محلول در چربی شیر مادر شامل ویتامین آ، د 3، کا وای است.
مواد معدنی موجود در شیر در طول دوران شیردهی ثابت هستند به‌جز فسفر و سدیم. غلظت آهن، منیزیم، فسفر، روی و مس در شیر مادر بالاتر از مقادیر مرجع USDA و غلظت سدیم کمتر از مقدار مرجع است.
میزان سلنیوم در شیر مادر 2 میکروگرم در 100 میلی‌لیتر است. غلظت کلسیم، فسفر و منیزیم در شیر انسان کمتر از شیر گاو است. رژیم غذایی مادر تأثیر کمی بر غلظت کلسیم و منیزیم در شیر مادر دارد، اما غلظت سلنیوم شیر مادر تحت‌تأثیر رژیم غذایی مادر است.
- خاصیت اتصال به آهن که جذب آهن موجود را تضمین می‌کند.
- ترکیب (های) متصل شوند به‌روی، مانند اسید پیکولینیک، برای اطمینان از جذب خوب فلز روی؛
- ترکیبی که به‌طور مناسب در الکترولیت‌ها متعادل باشد.
- وجود هورمون‌های خاصی مانند تیروکسین و پروستاگلاندین‌ها.
خود شیر منبعی از آنتی بادی‌های آماده برای مقابله با عوامل بیماری‌زا است. این آنتی‌بادی‌ها از اهمیت فوق العاده ای به‌ویژه در اوایل دوران نوزادی که نوزاد پاسخ ایمنی فعال خود را ندارد، برخوردار است
شیر مادر هم غذای کاملی است و هم یک سیستم ایمنی غیرفعال را فراهم می‌کند. سیستم ایمنی غیرفعال تا حدی برای مبارزه با این عفونت‌ها طراحی شده که در محیطی که نوزاد رشد می‌کند رایج است.
حتی سوءتغذیه در مادران شدت اثر کمی در بازده و کیفیت شیر آنها دارد. فعالیت ایمنی در شیر مادرانی که دچار سوءتغذیه هستند در مقایسه با مادرانی که به‌خوبی تغذیه می‌شوند، به همان اندازه بالا یا حتی بیشتر باقی می‌ماند.
- فراهمی زیستی خوب همه مواد مغذی.
- سیستم ایمنی غیرفعال با قدرت در برابر تعدادی از بیماری‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها و احتمالاً کمک در پیشگیری از انواع آلرژی.
- ترکیبی که عموماً (اگرچه نه لزوماً همیشه) کمتر باعث ایجاد آلرژی می‌شود.
- یک بخش از شیر مادر باعث رشد لاکتوباسیلوس در روده می‌شود، گونه‌ای از باکتری است که قادر به تولید اسید در حدی است که برای بسیاری بیماری‌ها مهار آنها را ایجاد می‌کند.
برخی از این موارد بالا می‌توانند کم و بیش در فرمول شیر خشک نوزادان تکرار شوند. بدیهی است، مزیت اصلی شیر مادر ارتباط همین مواد شیمیایی و مغذی می‌باشد.
برخی دیگر از مزیت‌های شیر مادر که کمتر به آن توجه شده است:
ایمنی زایی شیر مادر
قدرت ایمنی نیز به همین شکل است. خود شیر منبعی از پادتن‌های آماده برای مقابله با عوامل بیماری‌زا است. این عوامل از اهمیت فوق‌العاده‌ای به‌ویژه در اوایل دوران نوزادی که نوزاد پاسخ ایمنی فعال خود را ندارد، برخوردار است، بااین‌وجود، درنظرگرفتن مزایا یا معایب هر غذای شیرخوار، قدرت تغذیه‌ای غذا (پتانسیل غذایی) بر ایمنی‌زایی آن اولویت دارد.
شیر مادر هم غذای تغذیه‌ای و هم یک سیستم ایمنی غیرفعال را فراهم می‌کند. سیستم ایمنی غیرفعال تا حدی برای مبارزه با عفونت‌هایی طراحی شده که در محیطی که نوزاد در آن بزرگ شده است رایج است.
حتی سوءتغذیه در مادران اثر کمی در بازده و کیفیت شیر آنها دارد. فعالیت ایمنی در شیر مادرانی که دچار سوءتغذیه هستند در مقایسه با مادرانی که به‌خوبی تغذیه می‌شوند، به همان اندازه بالا یا حتی بیشتر باقی می‌ماند.
بااین‌حال، باید بین موارد سوءتغذیه و موارد جدی‌تر از گرسنگی یا سوءتغذیه تمایز قائل شد. هر چه این وضعیت شدیدتر باشد، تأثیر بدتری بر ترکیبات مغذی و ایمنی شیر خواهد داشت.
تأخیر در بارداری حین شیردهی
یکی دیگر از مزایای احتمالی شیردهی که تاکنون به طور رسمی تأیید نشده است، کنترل بیولوژیکی بارداری جدید در طی زمان شیردهی است. به‌طوری‌که حداقل یک‌سوم از زنانی که به مدت 9 ماه به طور مداوم به نوزادان خود شیر می‌دهند، در این مدت باردار نمی‌شوند. البته زمان نرمال برای این زنان 3 ماه است.
معمولاً، اما نه همیشه، مدت کوتاهی پس از آن اولین تخمک آزاد می‌شود. تخمک‌گذاری نیز می‌تواند قبل از قاعدگی زنان رخ دهد.
در هیچ موردی شیردهی از نوزاد یک روش بی‌خطر برای پیشگیری از بارداری نیست، اما این درست است که بارداری‌های جدید به‌طورکلی به تأخیر می‌افتند.
پیوند مادر و فرزند
یکی دیگر از فواید شیردهی، پیوندی است که بین مادر و کودک ایجاد می‌شود که از شیردادن به نوزاد ناشی می‌شود. این پیوند عاطفی، پیوندی است که همه مادران و فرزندان باید در صورت امکان از آن لذت ببرند.
بااین‌حال، مادری که قادر به شیردادن نیست، نباید احساس ناراحتی زیادی کند. نوازش، عشق و توجه این دو را به‌طورقطع متحد می‌کند.
مزایای اقتصادی
یک مزیت آشکار شیردهی این است که هزینه شیردهی کمتر از شیرخشک است. مگر اینکه هزینه رسیدگی به مادر برای تأمین میزان کالری و مواد مغذی دریافتی موردنیاز در زمان بارداری در نظر گرفته شود که باید به نوزاد منتقل شود.
این کالری اضافی به حدود 500 کالری در روز می‌رسد (NAS/NRC، 1980). این تقریباً همان کل نیاز کالری یک نوزاد از 0 تا 2 ماهگی است (که توسط گروه مشاوره پروتئین سازمان ملل ارائه شده است).
بااین‌حال، تنها در فرمول، کالری‌های زیادی 55 درصد از درآمد یک خانواده اتیوپیایی، 66 درصد از درآمد مالاوی، یا 28 درصد از درآمد یک مصری را در بر می‌گیرد. اینها ارقامی هستند که در سال 1975 بر اساس درآمد نیروی کار ضعیف جامعه مشخص شده است.
اما، البته، بین نیازهای کالری اضافی برای مادر و نیازهای کالری یک نوزاد تفاوت وجود دارد. مادری که تمکن مالی ندارد به‌سادگی بدون غذا می‌ماند، از غذای ارزان‌تر بومی وطن خود بیشتر استفاده می‌کند و می‌تواند هر شیری که بدنش تولید می‌کند را تأمین کند.
کاستی های شیر مادر را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
- ناهماهنگی در محتوای غذایی – عدم یکنواختی
- محتوای مواد مغذی تا حدی به عادات غذایی و در دسترس بودن غذا بستگی دارد.
- میزان تولید شیر وابسته به دریافت غذا (کالری) توسط مادر است.
- به طور کلی پتانسیل پایین‌تری از شیر خشک برای به حداکثر رساندن نرخ رشد (افزایش وزن) دارد.
- انتقال داروهای مصرف شده توسط مادر به شیرخوار.
- انتقال آلاینده‌های محیطی از غذای مادر یا سایر تماس‌های محیطی با شیر و سپس شیرخوار.
- عفونتهای استافیلوکوک سینه با تولید سم.
- انتقال برخی بیماری‌های ویروسی (هپاتیتB و سیتومگالوویروس) از مادر به کودک.
- در نتیجه رعایت بهداشت فردی و بررسی بیماری‌های مزمن و مشاوره با متخصص تغذیه و داروساز می‌تواند بستر مناسبی جهت استفاده بدون خطر از شیر مادر باشد.
مضرات احتمالی شیر مادر
همان طور که گفته شد، شیر مادر بر خلاف باور عموم، دارای کاستی یا مضراتی است که به دلیل داشتن فواید مختلف، کمرنگ تر بوده و کمتر به آن توجه شده است. در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
از جمله کاستی‌های شیر مادر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1-ناهماهنگی در محتوای غذایی – عدم یکنواختی
به طوری که بنا به شرایط بدنی مادر ، ممکن است مواد مغذی موجود در شیر مادر یکنواخت نبوده و در مواقع مختلف دارای مواد مختلفی از مواد محتوایی باشد.
2. محتوای مواد مغذی تا حدی به عادات غذایی و در دسترس بودن غذا بستگی دارد.
مواد مغذی موجود در شیر مادر به طور مستقیم به موادی که مادر دریافت می‌کند بستگی دارد. به همین دلیل مواد مغذی موجود در شیر ممکن است در وعده‌های غذایی مختلف، متفاوت باشد.
3. نرخ تولید شیر وابسته به دریافت غذا (کالری) توسط مادر است.
هرچه میزان مواد غذایی دریافتی مادر بیشتر باشد، میزان شیر تولید شده توسط آن نیز بیشتر خواهد بود.
4-به طور کلی پتانسیل پایین تری از شیر خشک برای به حداکثر رساندن نرخ رشد (افزایش وزن) دارد.
میزان مواد مغذی درون شیر مادر به نسبت شیر خشک کمتر بوده و به همین دلیل شیر خشک گزینه مناسب‌تری برای کمک به رشد نوزاد است.
5- انتقال داروهای مصرف شده توسط مادر به شیرخوار.
همان طور که گفته شد، موادی که به بدن مادر می‌رسد، درون شیر مادر نیز منتقل می‌شود. این قاعده از دارو نیز پیروی کرده و داروی مصرف شده توسط مادر، درون شیر نیز منتقل می‌شود.
6- انتقال آلاینده‌های محیطی از غذای مادر یا سایر تماس‌های محیطی با شیر و سپس شیرخوار.
ممکن است ، عوامل آلوده کننده‌ای که مادر در مجاورت آن قرار می‌گیرد نیز به درون شیر مادر منتقل شود. در نتیجه باعث آلوده شدن بدن نوزاد نیز شود.
7- عفونت های استافیلوکوک سینه با تولید سم.
برخی از عفونت‌هایی که اجزا بدن مادر به آن دچار می‌شود من جمله ، سینه ممکن است از طریق شیر وارد بدن نوزاد شود.
8-انتقال برخی بیماری های ویروسی (هپاتیت B و سیتومگالوویروس) از مادر به کودک.
برخی از بیماری‌ها، از جمله دو بیماری گفته شده در بالا، جزو بیماری‌هایی است که از طریق شیر مادر می‌توانند به راحتی به فرزند منتقل شوند. از این رو شیر مادر باعث بیمار‌شدن نوزاد نیز خواهد شد.
تاثیر سوء تغذیه در مادران شیرده
ویتامین‌ها در شیر مادر
هیچ یک از نیازهای قبلی لزوماً به‌طورکلی شیردهی با شیر مادر را محدود نمی‌کند. بااین‌حال، ویتامین موجود در شیر مادر، در موارد خاص، به ویتامین دریافتی مادر بستگی دارد و هرچه میزان این ویتامین‌ها در مواد دریافتی مادر بیشتر باشد، در نتیجه مقدار آن نیز در شیر مادر بیشتر خواهد بود. سوءتغذیه ممکن است میزان کمبود ویتامین A و C در شیر انسان را کاهش دهد.
تامین غذا
به‌طورکلی، مکمل‌های غذایی مادر، سطح ویتامین مربوطه را در شیر افزایش می‌دهد. این مورد حداقل برای اکثر ویتامین‌های محلول در آب صادق است.
سطح ویتامین A در شیر مادر را نیز می‌توان افزایش داد و حفظ کرد. اما فقط با مکمل سازی با سوسپانسیون‌های امولسیون شده این ویتامین.
عناصر کمیاب
هر دو مقدار روی و مس موجود در شیر ممکن است برای نوزادان شیرده برخی از مادران دارای سوءتغذیه کمتر از حد کافی باشد به طور معمول، برای زنانی که دارای تغذیه مناسب هستند، سطح هیچ یک از این مواد معدنی در شیر تا حد زیادی تحت‌تأثیر مکمل‌های غذایی مادر قرار می‌گیرد. محتوای کلسیم و آهن شیر در واقع ممکن است با مکمل این مواد معدنی کاهش یابد.
تأثیر سوءتغذیه بر حجم شیر تولید شده
جدی‌ترین تأثیر سوءتغذیه به‌احتمال زیاد عموماً در کاهش تولید شیر است. در رژیم‌های غذایی 1350-1450 کیلوکالری در روز، تولید شیر مادران زامبیایی 40 درصد کمتر از زنانی بود که 1600-1750 کیلوکالری در روز مصرف می‌کردند.
در دیگر بررسی انجام شده، متوسط تولید شیر در میان گروهی از زنان مصری مبتلا به سوءتغذیه 714 میلی‌لیتر در مقایسه با 914 میلی‌لیتر در روز در گروه شاهد با تغذیه خوب تعیین شده است. در مطالعه دیگری مشاهده شد که الگوی تولید شیر در شرایط سوءتغذیه به طور چشمگیری تغییر می‌کند.
کاهش ناگهانی تولید شیر پس از 2 تا 3 ماه تولید نسبتاً فراوان در میان نیمی از گروهی از فقیران روستایی مکزیک مشاهده شد. نیمی دیگر از این گروه خاص به‌سادگی قادر به افزایش تولید شیر متناسب با تقاضای نوزاد نبودند.
در سن 8 ماهگی، وزن نوزادان همه این زنان به طور قابل‌توجهی کمتر از نوزادان گروه مشابهی بود که رژیم غذایی آنها در طول دوره شیردهی با ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین (20 گرم در روز) و کالری (300 واحد مازاد در روز) تکمیل شده بود.
بنابراین، شواهد کاملاً واضح به نظر می‌رسد: سوءتغذیه نه‌تنها درصد نوزادان کم‌وزن (کمتر از 2.5 کیلوگرم) را افزایش می‌دهد، بلکه به‌طورکلی باعث عملکرد ضعیف شیردهی می‌شود.
در 3 ماهگی، محتوای پروتئین ممکن است در شیر مادر محدود شود. همچنین شیر ممکن است فاقد سطوح مناسب ویتامین‌های خاص باشد. همچنین ممکن است کمبود کالری نیز باشد.
دانشمندان دانشکده بهداشت و طب گرمسیری لندن پیشنهاد می‌کنند که انرژی قبل از پروتئین برای نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند محدود شود. در جایی که سوءتغذیه شایع است، این مقامات تغذیه تکمیلی نوزاد را در 2-3 ماهگی توصیه می‌کند.
تغذیه تکمیلی مادران شاید جایگزین دیگری باشد، هر چند ممکن است لزوماً در افزایش تولید شیر در همه مادران مؤثر نباشد .
در مورد رشد فیزیکی نوزاد، این محققان بر این باور هستند که رژیم غذایی مادر شیرده در 6 ماه اول زندگی نوزاد بسیار مهم است. اما استفاده از یک رژیم غذایی مناسب در طول 6 ماه دوم نیز دارای اهمیت بسیار زیادی است.
اما سؤالی که ذهن را درگیر می‌کند این است:
چه راه‌حلی برای جلوگیری از سوءتغذیه نوزاد وجود دارد؟
سو تغذیه مادر را چگونه برای نوزاد درمان کرد؟
چاره در موارد شدید استفاده از مواد غذایی کمکی از جمله شیر خشک است:
در شرایط شدید که معمولاً مرگ نوزاد رخ می‌دهد، ممکن است سطح چربی (بنابراین انرژی) در شیر مادر کاهش یابد. مقادیر 1% یا کمتر ثبت شده از نوزادان، به‌ویژه نوزادان بالای 3 ماه، از کمبود کالری رنج می‌برند. یا اگر زنده بمانند، تبدیل به یکی از بسیاری از افراد می‌شوند که رشد آنها به‌شدت متوقف شده است.
این بیماری که به‌طورکلی نتیجه سوءتغذیه است، در میان جمعیت چین و سایر کشورهای آسیایی و برخی از کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین به‌عنوان مهم‌ترین بیماری ذکر شده است. برای نوزادان حدوداً ۳ماهه، شیرخشک یکی از بهترین مواد برای درمان سوءتغذیه است که می‌تواند عملکرد مفیدی از خود نشان دهد.
اگرچه ممکن است در کنار شیرخشک از مواد غذایی دیگری نیز استفاده شود، اما تعداد کمی از آنها به بار مغذی فرمول شیرخشک نزدیک می‌شوند. به همین دلیل اگر اقدام اصلاحی تغذیه با استفاده از شیرخشک به‌خوبی انجام شود، احتمال ابتلا به بیماری سوءتغذیه تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
در مطالعه‌ای بر روی 11 فرهنگ مختلف در سراسر جهان سوم (مرکز شیردهی انسان در ایالات متحده آمریکا، 1978)، کمبود غذای مکمل بیش از 3 ماهگی به‌عنوان علت اصلی مرگ نوزاد گزارش شده است، صرف‌نظر از اینکه نوزادان با شیر مادر تغذیه می‌شوند یا نه.
علاوه بر این، آن دسته از گروه‌ها و زیرگروه‌هایی از جمعیت که در آنها شیردهی به بالاترین میزان خود می‌رسد، همیشه فقیرترین افراد هستند، و این قشر از جامعه هستند که به همین ترتیب بیشترین میزان مرگ‌ومیر نوزادان را ایجاد می‌کنند.
در وضعیت مناسب اقتصادی
بااین‌حال، زنان دارای توانمندی اقتصادی و تغذیه‌ای ممکن است لزوماً به‌اندازه افراد فقیر در مدت‌زمان طولانی، یعنی بیش از 6 ماه شیردهی، شیر مادر را تأمین نکنند. باتوجه‌به این گزینه، این زنان ممکن است فقط به‌صورت نامنظم به کودک شیر بدهند. این عمل به نوبه خود باعث کاهش غلظت هورمون پرولاکتین می‌شود. سپس تولید شیر کاهش میابد.
چنین حقایقی باتوجه‌به یافته‌ها و نتیجه‌گیری‌های دانشمندان دانشگاه جانز هاپکینز که پیشنهاد می‌کنند شیر مادر به‌تنهایی برای اکثر نوزادان در تمام سال اول زندگی کافی است. این محققان شایستگی را در ارائه مکمل‌های غذایی برای مادر به‌جای نوزاد در شرایط جهان سوم یافتند. البته همه دانشمندان حداقل برای نیمه دوم سال اول موافق نیستند.
مزیت تغذیه تکمیلی بیش از خود تغذیه، ممکن است به‌تنهایی حاصل نشود. یعنی قراردادن طعم‌ها و بافت‌های غذایی می‌تواند در ایجاد الگو مادام‌العمر از تغذیه مغذی کمک کند.
با فرض اینکه به‌طورکلی مصرف مواد مغذی کافی از شیر مادر یا شیرخشک نوزاد وجود داشته باشد، تمرکز بر روی معرفی انواع مختلف غذاها، کمتر بر مقدار آن است. باید به‌خاطر داشت که بسیاری از ذائقه‌ها در واقع ذائقه‌های اکتسابی هستند و رژیم‌های یکنواخت در نهایت زندگی را در معرض خطر کمبود مواد مغذی قرار می‌دهند.
در واقع، امیال محدود یا همانطور که بیشتر در جهان سوم به وجود می‌آید، انتخاب‌های محدود غذا، به معنای واقعی کلمه منجر به بی‌حوصلگی از مصرف غذا و امتناع از خوردن حتی غذای موجود می‌شود.
نظرات متخصصین در مورد مکمل ها: مادر یا نوزاد؟
یکی از سؤالاتی که ممکن است به وجود آید این است که برای استفاده از مکمل بهتر است، مادر مکمل را استفاده کند که مواد مغذی به‌صورت غیرمستقیم به نوزاد منتقل شود و یا مستقیماً مکمل به نوزاد داده شود؟
تعداد کمی از مطالعات چیزی جز افزایش سریع وزن با شیرخشک را نسبت به شیر مادر نشان می‌دهند. همه محققان وزن اکثر شیرخوارانی را که با شیر مادر تغذیه می‌کنند کمتر از حد کافی نمی‌دانند. بااین‌حال، برخی از والدین برای تغذیه بهتر نوزاد، از شیرخشک استفاده می‌کنند.
و در نتیجه، دچار شکست در وزن‌گیری مناسب و ایده‌آل در برابر نوزادانی می‌شوند که با شیرخشک تغذیه شده‌اند. باز هم این شکست در بازه زمانی بحرانی معمولاً در 3-4 ماه رخ می‌دهد، زمانی که انرژی (کالری) به یک عامل محدودکننده تبدیل می‌شود.
بااین‌حال، برخی از پزشکان اطفال به‌راحتی خطر کم تغذیه را به خطر می‌اندازند تا اینکه خطر هر منبع غذایی دیگری غیر از شیر مادر را به خطر بیندازند. بااین‌حال، برخی دیگر به مزیت تغذیه مناسب در نبرد برای مقاومت در برابر عفونت‌ها اشاره می‌کنند و استفاده از غذا در مکمل شیر مادر را تشویق می‌کنند، به‌ویژه جایی که قرارگرفتن در معرض عفونت زیاد است.
بحث دراین‌رابطه ادامه دارد و اخیراً بر این موضوع متمرکز شده است که آیا بهتر است رژیم غذایی مادر یا شیرخوار را تکمیل کنیم و در صورت لزوم، چه زمانی مکمل باید شروع شود.
کسانی که غذای اضافی را توصیه می‌کنند، معمولاً در مورداستفاده از آن در ماه چهارم، در میان زنان و نوزادان سالم، پیشنهاد می‌کنند. در این مرحله، خطر ابتلا به آلرژی غذایی تا حد زیادی کاهش‌یافته است.
اضافه وزن در نوزادان
مشکل اضافه‌وزن هم مشکل شیرخوارانی است که از شیر مادر تغذیه می‌کنند و هم شیرخوارانی که با شیشه شیر می‌خورند و لزوماً یک منبع غذایی از این نظر بدتر از دیگری نیست.
اگر یک عامل تعیین‌کننده مشترک در شیر مادران نوزادان چاق وجود داشته باشد، شاید سطح چربی بالاتر از حد متوسط موجود در شیر مادر باشد. بااین‌حال، شیر با مقادیر کمتر چربی نیز با اضافه‌وزن نوزادان همراه است، و گاهی اوقات در سطوح 2 تا 3 درصد پایین است.
داروها و مواد شیمیایی در شیر مادر
داروها یکی از آلاینده‌های احتمالی شیر مادر هستند. نیازی به گفتن نیست که همه مادران شیرده باید از این مشکل آگاه باشند و آماده مشاوره باشند. آلاینده‌های محیطی خطر ناشناخته‌ای برای سلامتی نوزاد شیرده ایجاد می‌کند. در مقایسه با شیرخشک، شیر مادر معمولاً، آلوده‌تر به آلاینده‌های محیطی است.
به طور غیرمعمول، شیر مادر حاوی سطوح آلودگی آلاینده‌های آلی بالاتر از استانداردهای تعیین‌شده برای شیر گاو و بنابراین شیرخشک تهیه‌شده از منبع این ماده است. اما آلودگی سرب در شیرخشک یا شیر گاو بارزتر است.
عفونتهای منتقل شونده
عفونت پستان خطر ازدست‌دادن برخی یا تمام ظرفیت تولیدی شیر را به همراه دارد. اما این تنها یک حالت بیماری است که مانع از تولید کافی شیر می‌شود. همچنین بیماری قلبی می‌تواند مادر را مجبور به جایگزین‌کردن برای شیر مادر کند.
سابقه هپاتیت یا بیماری سیتومگالوویروس نیز ممکن است به همین ترتیب عمل کند و مادر را به فکر پیداکردن جایگزین برای شیر خود بیندازد.
از دیگر بیماری‌هایی که ممکن است از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود، سل “فعال”،است. بیماری دیگری که هنوز در سراسر جهان شایع است، شیردهی را یک خطر ابتلای نوزاد می‌کند.
عوامل ترغیب کننده به مصرف شیر خشک
مادران از ترس اینکه کودکشان مقادیر کافی غذا را دریافت نمی‌کند، به تغذیه با شیشه شیر روی می‌آورند. برخی از مادران دارای این نگرانی هستند که ممکن است شیر آنها “رقیق” باشد. اگرچه این ممکن است در مقایسه با شیر گاو درست باشد، اما در بیشتر موارد این حالت طبیعی است.
شیر جلوی مادر (اولین شیر از سینه) به‌صورت طبیعی رقیق است. با آموزش مناسب متخصصین می‌توان به‌راحتی بر بسیاری از نواقص شیردهی غلبه کرد. بااین‌حال، این ایده‌آل به‌ندرت، چه در جوامع صنعتی و چه در جهان سوم، برآورده می‌شود؛ بنابراین، تغذیه تکمیلی همچنان یک نیاز گسترده است.
مزایای شیر خشک
فواید شیر خشک برای نوزادان شامل موارد زیر است. معمولاً بسیاری از آنها دارای فرمول‌های خوش ساخت و تقویتی هستند.
- یکنواختی محتوای مواد مغذی.
- کیفیت و نظارت بر ساخت و تولید .
- سطح عموماً کم آلودگی با آلاینده‌های صنعتی یا کشاورزی.
- یک ترکیب متغیر که ممکن است برای درمان برخی بیماری‌های خاص تغذیه‌ای لازم باشد.
- پتانسیل برای ادغام طیف گسترده ای از عوامل ایمنی، از آنتی بادی‌های مخصوص بیماری‌های روده‌ای نوزادان گرفته تا عوامل ایمنی غیراختصاصی مانند لیزوزیم، لاکتوپراکسیداز، فاکتور بیفیدوس (یا کشت‌های تولید کننده اسید) و در آینده، اینترفرون.
شیرخشک غنی شده برای نوزاد منبع ثابت و متعادلی از تمام مواد غذایی ضروری است که برای نوزاد لازم است. معمولاً روی کیفیت شیر خشک به طور گسترده نظارت می‌شود که اطمینان بخش کیفیت شیر خشک است.
مقایسه شیر خشک با شیر مادر اغلب نشان می‌دهد که شیر خشک حاوی سطوح بیشتری از مواد غذایی و سطوح کمتری از آلاینده‌های محیطی است.
سرب استثنای اصلی آلاینده‌های شیر خشک است.
شیر HA یا هایپو آلرژیک
نیازهای تغذیه‌ای تخصصی را می‌توان با فرمولاسیون و استفاده از فرمول‌های تخصصی تامین کرد. اگرچه آلرژی به مواد تشکیل دهنده در فرمول‌ها عمومی‌ترین خطر را به همراه دارد، به همین دلیل فرمول‌های “غیر حساسیت زا” تهیه شده‌اند و در بسیاری از موارد موفق بوده‌اند.
با وجود این واقعیت، آلرژی به فرمول‌های رایج همچنان یک مشکل مهم است، به‌ویژه در خانواده‌هایی با سابقه آلرژی قبلی. در حالت تعادل، شیر خشک می‌تواند نیازهای اساسی تغذیه نوزاد را بهتر از هر غذای شناخته شده دیگری تامین کند.
در آینده نزدیک، فرمول بیشتری ممکن است با تورین، کارنیتین و عوامل اتصال دهنده روی تقویت شود. در جایی که تحقیقات نشان می‌دهد که یک جزء ارزشمند در شیر مادر وجود دارد، شیر خشک معمولاً می‌تواند چنین با چندین جزء تطبیق داده شود.
یکی دیگر از موارد نیاز دائمی بهبود، همخوانی زیستی مواد مغذی است. اگرچه هیچ خطر ظاهراً جدی وجود ندارد، شیرخشک نمی‌تواند با شیر مادر مطابقت داشته باشد.
ایمنی زایی در شیر خشک
مهم‌ترین پیشرفت‌ها در زمینه تولید شیرخشک‌های مخصوص نوزادان در حوزه قدرت ایمنی زایی است. از این نظر شایان ذکر است که pH در قالب یک محیط اسیدی یک عملکرد نگهدارنده رایج در ایمنی است. و در سیستم‌های غذایی اعمال می‌شود.
اسیدیته به تنهایی یک مخالف سرسخت عوامل بیماری است. اسیدیته در مجرای روده، همانطور که با حضور L.bifidus، L.acidophilus یا سایر کشت‌های لاکتیک نشان داده می‌شود، شکل پایداری از ایمنی غیرفعال را فراهم می‌کند. که هنوز به ندرت به عنوان یک عنصر در شیر خشک در نظر گرفته می‌شود.
همراه با سایر عوامل ایمنی مشتق شده از منابع حیوانی یا دیگر (از جمله گونه های ژنتیکی تغییر یافته باکتری‌ها)، یک زرادخانه کاملاً طبیعی از سلاح ها را می توان در شیر قرار داد. استفاده از لاکتوپراکسیداز احتمالاً گسترش خواهد یافت. IgG نوع ایمنی شیر گاو، همان کاری را که IgA شیر مادر انجام می دهد، برای نوزادان انجام می دهد.
چه شیر خشک به عنوان غذا باشد. چه مکمل غذایی. و یا غذای از شیر گرفتن نوزاد. شیرخشک‌هایی از این نوع امید واقعی را در کنترل اسهال عفونی، دشمن اصلی سلامت نوزاد، ارائه می‌دهند. تا جایی که عوامل ایمنی در برابر بیماری‌های رایج در محیط بیمارستان را می‌توان در شیر خشک گنجاند.
در شیر خشک محافظت در برابر میکروب‌هایی ارائه می‌شود. که حتی شیر مادر نیز ممکن است از آنها بی بهره باشد. تا جایی که می‌توان از عوامل ایمنی «طبیعی» به جای آنتی‌بیوتیک یا درمان‌های دیگر استفاده کرد.
خطرات شیر خشک نوزاد
در کشورهای توسعه نیافته، جهل و فقر ممکن است خطرات جدی در استفاده از شیر خشک برای نوزاد ایجاد کند. بدون آب تمیز برای مخلوط کردن و بازسازی فرمول پودری یا کنسانتره مایع، بدون سوخت کافی برای جوشاندن آب برای این منظور، و بدون سوخت برای شستن و ضدعفونی کردن بطری‌های تغذیه و سایر ظروف، مادران نوزاد خود را در معرض خطر ابتلا به هر تعداد از مواد موجود در آب قرار می‌دهند.
یا بیماری‌های مرتبط با کثیفی هر یک از این بیماری‌ها، همراه با یک وضعیت دائمی سوء تغذیه، می‌تواند کشنده باشد. آنها به همان اندازه کشنده هستند، خواه شیر خشک یا سایر ترکیبات محلی منبع غذا در زمان از شیر گرفتن باشد.
تحقیقات انجام شده در Keneba، نیو گامبیا، نشان داد که 96 درصد از نمونه‌های غذای سنتی از شیر گرفتن بر پایه غلات برای تغذیه 8 ساعت پس از آماده‌سازی، از نظر باکتریولوژیکی نامناسب هستند. شیوه‌های محلی چنین ذخیره سازی طولانی را ترویج می‌کند.
استفاده از شیر معمولی و غیر شیر خشک
تهیه و استفاده از فرآورده‌های شیر غیر فرمولا برای تغذیه نوزادان در صورت لزوم، فرآورده‌های شیر بدون فرمول به شکل رقیق شده می‌تواند نیازهای نوزاد را برآورده کند. فقیرترین محصولات، فقط برای استفاده در موارد اضطراری شدید، محصولات شیرین شده و غلیظ شده هستند.
به کلمه غلیظ شده توجه کنید. از این کلمه برای تشخیص غذا از شیر تبخیر شده استفاده می‌شود، شیری که همچنین یک محصول شیر غلیظ است، اما شیرین کننده اضافه ای ندارد (و در اثر حرارت استریل می‌شود).
محصولات شیر تغلیظ شده هم به صورت شیر بدون چربی و هم به صورت کنسانتره شیر کامل عرضه می‌شوند. بدون غنی سازی، ویتامین‌های محلول در چربی (A، D، K و E) به شدت کمبود خواهد داشت. هر دو دارای محتوای قند نزدیک به 45٪ خواهند بود. و در هیچ موردی نباید از آنها با قدرت کامل استفاده کرد.
همان طور که گفته شد در هیچ موردی نباید از آنها استفاده کرد مگر به عنوان اقدامات کوتاه مدت و در مواقع نیاز شدید. با این حال، برای این منظور، هر دو محصول را می‌توان با هفت قسمت آب تمیز (جوشیده، در صورت لزوم) به یک قسمت از محصول شیر تغلیظ شده رقیق کرد.
شیرخشک‌های بدون چربی به تنهایی به اندازه فرآورده‌های شیر تغلیظ شده برای تغذیه نوزادان مناسب نیستند. باز هم، نیاز شدید باید استفاده و میزان استفاده را دیکته کرد. به خاطر داشته باشید که شیر بدون چربی، به این ترتیب، فاقد ویتامین‌های A و D است. همچنین کمبود ویتامین C، ویتامین E، اسیدهای چرب ضروری و آهن خواهد داشت.
در ایالات متحده، بیشتر شیر خشک بدون چربی (به نام شیر خشک بدون چربی) غنی شده با ویتامین‌های A و D است. این نوع شیر خشک نیازهای اضطراری را تا حدودی بهتر از پودر غنی نشده تامین می‌کند. و به عنوان غذای نوزاد، همچنان فاقد چربی و لاکتوز و در نتیجه کالری (در حد قابل استفاده) است.
افزودن چربی‌ها یا روغن‌های با منشاء محلی می‌تواند ارزش انرژی (کالری) را ارتقا دهد، اما نمی‌توان روی افزودن مقادیر کافی ویتامین‌های محلول در چربی حساب کرد (ویتامین‌های A و D به ویژه حیاتی هستند). چربی‌ها و روغن‌ها نیز منابع ویتامین C یا آهن نیستند.
از میان چندین فرآورده شیر موجود، شیر معمولی (شیر کامل مایع)، پودر پرچرب (شیر کامل) و شیر بخار شده شاید بیشترین سازگاری را با نیازهای یک نوزاد داشته باشند (اگر هیچ چیز مناسب‌تری در دسترس نباشد).
نکته: هنگامی که خلوص آب مورد تردید است، فقط باید از آب جوشیده برای اهداف رقیق استفاده شود. اگر شیر خام (شیر غیر پاستوریزه) مایع منبع غذا باشد، باید همیشه حرارت داده شود تا میکروب‌ها از بین بروند
. با نبود دماسنج و سایر کنترل‌ها، این کار را می‌توان به سادگی با جوشاندن شیر انجام داد. اما از جوشاندن طولانی مدت باید اجتناب شود.
جداول زیر، اقتباس شده از کتابچه راهنمای سازمان ملل متحد در مورد تغذیه نوزادان و کودکان خردسال (ویرایش دوم) رقت و سایر اطلاعات مورد نیاز برای اصلاح انواع فرآورده‌های شیر برای اهداف تغذیه نوزاد را ارائه می‌دهد.
دو چیز را باید به خاطر داشت:
عملیات | شیر گاو جوشیده شده( یا چاستوریزه) | شیر خشک تبخیری | شیر خشک کامل | شیر خشک بدون چربی |
رقیق سازی |
|
|
|
|
مقدار شیر | 175 میلی لیتر (سه چهارم لیوان) | 80 گرم (سه قاشق غذاخوری) | 25 گرم | 20 گرم |
مقدار آب جوشیده ولرم | یک الی دو قاشق سوپخوری | 120 میلی لیتر یا نصف لیوان | 200 میلی لیتر | 200 میلی لیتر |
افزودن |
|
|
|
|
شکر | دو قاشق چایخوری (10 گرم) | دو قاشق چایخوری (10 گرم) | دو قاشق چایخوری (10 گرم) | دو قاشق چایخوری (10 گرم) |
روغن | —— |
|
|
|
مقدار کالری | 105 | 100 | 110 | 105 |
میزان پروتئین | 5/3 | 7/3 | 3/4 | 8/4 |
- میزان رقیق‌شدن بستگی به سن کودک دارد.
- مقدار محصول شیر آماده شده که قرار است تغذیه شود به وزن کودک بستگی دارد.
هدف اصلی این است که به‌اندازه موردنیاز بدون بارگیری بیش از حد کلیه‌های نوزاد، نوزاد تغذیه شود. به همین دلیل سن و وزن دو عامل مهم هستند.
همچنین توجه داشته باشید که شکر ممکن است برای تطبیق محصول با استفاده نوزادان اضافه شود. با پودر شیر بدون چربی، هم شکر و هم چربی ارزش غذایی را بهبود می‌بخشد.
در بین تمام محصولات شیر گاو بدون فرمول، شیر تبخیر شده کنسرو شده احتمالاً بیشترین استفاده را داشته است که معمولاً با ویتامین D غنی شده‌اند. همچنین ممکن است با ویتامین A غنی‌سازی شوند.
سطح غنی‌سازی معمولاً در 25 واحد بین‌المللی (IU) در هر اونس مایع (۲۹٫۶ میلی‌لیتر) (79IU/100 گرم) ویتامین D و 125 IU/اونس مایع (۲۹٫۶ میلی‌لیتر) (۳۹۶) قرار می‌گیرد. IU/100 گرم) برای ویتامین A. محتوای کلی مواد مغذی شیر تبخیر شده در جدول ۲ نشان‌داده‌شده است.