نحوه مصرف قرص اورژانسی

وقتی صحبت از پیشگیری فوری از بارداری ناخواسته به میان می‌آید، هیچ راه‌حلی سریع‌تر و در دسترس‌تر از قرص اورژانسی نیست. این قرص‌ها که به نام‌های مختلفی مانند «قرص صبح بعد»، «قرص ضد بارداری اورژانسی» یا «emergency contraception» شناخته می‌شوند، مخصوص مواقعی هستند که روش‌های معمول جلوگیری از بارداری موفق عمل نکرده‌اند یا اصلاً استفاده نشده‌اند. برای مثال، پاره شدن کاندوم، فراموشی در مصرف قرص‌های روزانه ضدبارداری، یا داشتن رابطه جنسی بدون محافظ از جمله شرایطی است که قرص اورژانسی می‌تواند کمک‌کننده باشد. اما نکته مهم اینجاست که اثرگذاری قرص اورژانسی کاملاً به زمان، دوز و نحوه مصرف صحیح آن بستگی دارد.

شاید برای بسیاری از خانم‌ها این سؤال پیش بیاید که دقیقاً چه زمانی باید این قرص را مصرف کنند؟ آیا می‌توان آن را بدون نسخه تهیه کرد؟ چند ساعت بعد از رابطه هنوز می‌شود از آن استفاده کرد؟ در واقع، همه این دغدغه‌ها طبیعی هستند، چون پای یک تصمیم مهم درباره سلامت باروری در میان است. آشنایی دقیق با نحوه مصرف قرص اورژانسی نه تنها می‌تواند از بارداری ناخواسته جلوگیری کند، بلکه از بروز عوارض جانبی غیرضروری و نگرانی‌های بعدی نیز پیشگیری خواهد کرد.

این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای گام‌به‌گام و قابل‌فهم برای همه خانم‌ها و حتی آقایانی که می‌خواهند مسئولانه در رابطه نقش ایفا کنند، تهیه شده است. در اینجا به زبان ساده و علمی، تمام نکاتی که برای مصرف مؤثر قرص اورژانسی باید بدانید، بررسی می‌شود؛ از جمله بهترین زمان مصرف، انواع رایج قرص‌های اورژانسی، تداخلات دارویی، عوارض احتمالی، و مواردی که باید حتماً به پزشک مراجعه کرد.

بسیاری از خانم‌ها به دلیل کمبود اطلاعات یا شنیده‌های غلط از اطرافیان، نسبت به قرص اورژانسی دید منفی دارند یا آن را با داروهای سقط جنین اشتباه می‌گیرند. در حالی که این قرص‌ها به هیچ‌وجه برای پایان دادن به بارداری طراحی نشده‌اند، بلکه فقط فرایند لقاح یا لانه‌گزینی تخمک را مهار می‌کنند و اگر پیش از وقوع بارداری مصرف شوند، مانع از آن خواهند شد.

از سوی دیگر، توجه به اصول مصرف ایمن و به‌موقع قرص اورژانسی می‌تواند اضطراب بعد از رابطه جنسی محافظت‌نشده را کاهش دهد و به زنان کمک کند کنترل بیشتری بر بدن و باروری خود داشته باشند. در دنیای امروز که آگاهی، حق انتخاب و برنامه‌ریزی برای بارداری از اصول مهم زندگی سلامت‌محور محسوب می‌شود، دانستن اینکه چطور و چه وقت از قرص اورژانسی استفاده کنیم، نه‌تنها یک دانش پزشکی، بلکه یک توانمندی فردی به‌شمار می‌آید.

نکته مهم دیگر اینکه قرص‌های اورژانسی برخلاف بسیاری از داروها، اثرگذاری زمانی دارند. یعنی هر چه زودتر بعد از رابطه مصرف شوند، احتمال موفقیت آن‌ها بیشتر است. بنابراین تأخیر در مصرف یا انتخاب نادرست نوع قرص می‌تواند اثربخشی آن را کاهش دهد. در ادامه این مقاله، مراحل دقیق مصرف، زمان‌بندی صحیح، نکاتی درباره انتخاب برند مناسب (مثل لوونورژسترول یا الا)، و حتی سؤالات متداول کاربران درباره این قرص‌ها به‌صورت کامل و علمی بررسی می‌شود.

اگر شما هم به دنبال اطلاعات علمی، دقیق و کاربردی درباره قرص اورژانسی هستید و می‌خواهید بدانید چطور می‌توان در مواقع حساس بهترین تصمیم را گرفت، این مقاله برای شماست. همراه ما باشید تا با شناخت بهتر، آرامش بیشتر و انتخاب درست، سلامت خود را تضمین کنید.

جدول زمان‌بندی مصرف برای قرص اوژانسی بر اساس ساعت

یکی از حیاتی‌ترین نکات در اثرگذاری قرص اورژانسی، زمان مصرف آن است. برخلاف بسیاری از داروهای معمول، قرص‌های اورژانسی تنها در یک بازه زمانی محدود مؤثرند. هرچه مصرف این دارو زودتر پس از رابطه جنسی محافظت‌نشده انجام شود، احتمال پیشگیری از بارداری بالاتر خواهد بود. در واقع، می‌توان گفت زمان در اینجا حکم طلا را دارد؛ زیرا تأخیر حتی چند ساعته می‌تواند شانس موفقیت قرص را به‌شدت کاهش دهد.

⏳ طلایی‌ترین بازه مصرف: ۱۲ تا ۲۴ ساعت اول

• بهترین زمان برای مصرف قرص اورژانسی، در ۱۲ تا ۲۴ ساعت اول بعد از رابطه جنسی محافظت‌نشده است.
• در این بازه، اثر پیشگیری قرص می‌تواند تا ۹۵٪ یا حتی بیشتر باشد.
• هر چه این فاصله زمانی بیشتر شود، شانس اثرگذاری کاهش پیدا می‌کند.

📅 جدول زمان‌بندی مصرف قرص اورژانسی (بر اساس نوع دارو)

🔹 نکته مهم: لوونورژسترول در ایران با نام‌هایی مانند لوویون، اووسیز یا HD در دسترس است. اولیپریستال نیز با نام تجاری الا (ella) شناخته می‌شود، ولی در بسیاری از کشورها (از جمله ایران) ممکن است به‌سختی یافت شود.

چرا ۷۲ ساعت برای مصرف قرص اورژانسی حیاتی است؟

قرص لوونورژسترول پس از ۷۲ ساعت دیگر تقریباً هیچ اثری ندارد، چراکه ممکن است فرایند تخمک‌گذاری یا لقاح انجام شده باشد. در حالی‌که اولیپریستال تا ۱۲۰ ساعت هم اثر دارد، ولی همچنان اولویت با مصرف زودهنگام است، زیرا حتی این دارو هم با گذر زمان اثربخشی کمتری دارد.

اگر رابطه محافظت‌نشده‌ای داشته‌اید و نگران بارداری هستید:

• بلافاصله اقدام کنید.
• اگر کمتر از ۲۴ ساعت گذشته است، بهترین شانس را دارید.
• اگر بیشتر از ۷۲ ساعت گذشته و قرص لوونورژسترول مصرف کرده‌اید، باید بدانید شانس موفقیت پایین‌تر است.
• در صورتی که امکان تهیه اولیپریستال (ella) را دارید، تا ۵ روز زمان دارید، ولی باز هم اولویت با مصرف سریع‌تر است.

دوزهای قرص اورژانسی چگونه است؟ تک‌دوزه یا دوز دوبل؟

تک‌دوزه: قرص 1.5 میلی‌گرمی لوونورژسترول

یکی از رایج‌ترین فرم‌های قرص اورژانسی، قرص‌های ۱.۵ میلی‌گرمی لوونورژسترول هستند که به‌صورت تک‌دوزه مصرف می‌شوند. یعنی تنها یک عدد قرص باید در سریع‌ترین زمان ممکن پس از رابطه جنسی محافظت‌نشده مصرف شود. این فرم معمولاً با نام‌های تجاری نظیر “لوویون”، “اووسیز 1.5” یا “اچ‌دی تک‌دوزه” شناخته می‌شود و در داروخانه‌ها بدون نسخه پزشک در دسترس است. مزیت این شکل مصرف، سادگی و کاهش احتمال فراموشی دوز دوم است و در عین حال اثربخشی خوبی نیز دارد.

دوز دوبل: قرص 0.75 میلی‌گرمی لوونورژسترول

نوع دیگر، قرص‌های ۰.۷۵ میلی‌گرمی لوونورژسترول هستند که به‌صورت دو عدد قرص با فاصله زمانی مشخص مصرف می‌شوند. در این حالت، فرد باید یک قرص را در اولین فرصت بعد از رابطه مصرف کند و قرص دوم را دقیقاً ۱۲ ساعت بعد بخورد. این روش در گذشته رایج‌تر بود اما به دلیل احتمال فراموشی نوبت دوم، امروزه تا حد زیادی با نسخه‌های تک‌دوزه جایگزین شده است. با این حال، در برخی داروخانه‌ها هنوز موجود است و می‌تواند در صورت رعایت زمان‌بندی دقیق، مؤثر باشد.

تفاوت در نحوه مصرف قرص اورژانسی ؛ یک دارو با دو روش

از نظر ماده مؤثره، تفاوت خاصی بین این دو نوع وجود ندارد، چون هر دو در مجموع ۱.۵ میلی‌گرم لوونورژسترول وارد بدن می‌کنند. تنها تفاوت، روش مصرف و احتمال موفقیت در مصرف درست دارو است. مصرف دوز تک‌دوزه معمولاً ارجح‌تر است، چون مصرف فقط یک قرص احتمال خطا را کاهش می‌دهد. اما اگر فقط فرم ۰.۷۵ میلی‌گرم در دسترس باشد، رعایت دقیق فاصله ۱۲ ساعته بسیار مهم است تا اثر قرص بهینه باقی بماند.

چه از قرص تک‌دوزه استفاده می‌کنید و چه از دوز دوبل، توصیه اکید این است که حتماً بروشور داخل جعبه را با دقت مطالعه کرده و طبق راهنمای داروساز یا پزشک مصرف کنید. در شرایط خاص مثل بیماری زمینه‌ای، شیردهی، یا مصرف هم‌زمان برخی داروها، ممکن است نیاز به تنظیم دوز یا انتخاب نوع خاصی از قرص وجود داشته باشد.

در نهایت، نسخه ۱.۵ میلی‌گرمی تک‌دوزه توصیه می‌شود، اما اگر تنها گزینه موجود، قرص‌های ۰.۷۵ میلی‌گرم باشد، در صورتی که مصرف درست انجام شود، همچنان کارایی بالایی دارد.

قرص اورژانسی را با چه چیزی مصرف کنیم؟ غذا؟ آب؟ شیر؟

مصرف قرص اورژانسی با یک لیوان آب

بهترین و ساده‌ترین روش برای مصرف قرص اورژانسی این است که آن را با یک لیوان آب خنثی (نه داغ و نه سرد) میل کنید. استفاده از آب، جذب دارو را تسهیل کرده و از بروز تداخل احتمالی با ترکیبات دیگر جلوگیری می‌کند. توصیه می‌شود هنگام مصرف، آب کافی بنوشید تا قرص به‌خوبی در معده حل شود و اثربخشی آن به حداکثر برسد.

مصرف همراه یا بعد از غذا

اگرچه قرص اورژانسی الزاماً نیاز به مصرف همراه غذا ندارد، اما مصرف آن همراه با غذا یا بلافاصله پس از غذا می‌تواند به کاهش تهوع و ناراحتی‌های گوارشی کمک کند. بسیاری از افراد پس از مصرف قرص اورژانسی دچار تهوع می‌شوند، بنابراین خوردن یک وعده سبک مانند نان و پنیر، برنج یا بیسکوییت قبل از مصرف می‌تواند مفید باشد.

پرهیز از مصرف با نوشیدنی‌های اسیدی

نوشیدنی‌هایی مانند آب پرتقال، آب لیمو، نوشابه، یا هر نوع نوشیدنی اسیدی ممکن است جذب برخی داروها را تحت تأثیر قرار دهند یا با معده واکنش دهند و احتمال بروز تهوع یا سوزش معده را افزایش دهند. برای اطمینان از اثربخشی بهتر قرص اورژانسی، از مصرف هم‌زمان با این نوشیدنی‌ها پرهیز کنید.

پرهیز از مصرف با الکل

مصرف هم‌زمان قرص اورژانسی با الکل به‌شدت توصیه نمی‌شود. نه‌تنها ممکن است الکل جذب دارو را مختل کند، بلکه می‌تواند عوارضی مانند تهوع، سرگیجه یا حتی استفراغ را تشدید کند و در نتیجه موجب کاهش کارایی دارو شود. همچنین مصرف الکل ممکن است باعث فراموشی زمان‌بندی دقیق مصرف شود که در مورد قرص‌های اورژانسی بسیار حیاتی است.

آیا می‌توان قرص اورژانسی را با شیر مصرف کرد؟

مصرف قرص اورژانسی با شیر به‌طور کلی مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما برای اطمینان از جذب کامل دارو، ترجیح داده می‌شود از آب استفاده شود. اگر فردی به‌طور معمول با مصرف قرص به‌تنهایی دچار تهوع می‌شود و ترجیح می‌دهد با شیر آن را مصرف کند، بهتر است حداقل یک فاصله زمانی کوتاه با وعده غذایی خود رعایت کند تا هضم راحت‌تری داشته باشد.

اگر بعد از مصرف قرص اورژانسی استفراغ کردم، چه کار کنم؟

استفراغ در ۲ ساعت اول پس از مصرف

اگر در کمتر از دو ساعت پس از مصرف قرص اورژانسی دچار استفراغ شدید، احتمال زیادی وجود دارد که دارو هنوز به‌طور کامل جذب بدن نشده باشد. در این شرایط، توصیه می‌شود یک دوز کامل دیگر از همان قرص را در اسرع وقت مجدداً مصرف کنید. این کار برای اطمینان از دریافت مقدار مؤثر دارو ضروری است، زیرا جذب ناقص می‌تواند باعث کاهش چشمگیر اثربخشی قرص شود و احتمال بارداری را افزایش دهد.

استفراغ بعد از دو ساعت، نیازی به تکرار نیست

اگر بیش از دو ساعت از زمان مصرف قرص گذشته باشد و بعد از آن دچار تهوع یا استفراغ شوید، معمولاً نیازی به تکرار دوز وجود ندارد، زیرا دارو در این مدت عمدتاً جذب بدن شده است. با این حال، اگر استفراغ شدید یا مکرر بود یا علائم دیگری مانند اسهال شدید نیز وجود داشت، بهتر است با پزشک یا داروساز مشورت شود.

پیشگیری از تهوع قبل از مصرف قرص

برای کاهش احتمال تهوع و استفراغ، می‌توان قرص را همراه با غذای سبک مصرف کرد یا از قبل، با مشورت پزشک یا داروساز، یک داروی ضدتهوع ملایم مانند دیمن‌هیدرینات یا متوکلوپرامید مصرف نمود. این اقدام به‌ویژه برای افرادی که سابقه حساسیت گوارشی دارند توصیه می‌شود. البته لازم است که داروی ضد تهوع حداقل ۳۰ دقیقه قبل از قرص اورژانسی مصرف شود تا اثر لازم را ایجاد کند.

بعد از مصرف قرص اورژانسی چه کارهایی باید انجام داد؟

استراحت و آرامش جسمی و روانی

پس از مصرف قرص اورژانسی، بهتر است بدن خود را در حالت آرامش قرار دهید. این دارو می‌تواند باعث بروز احساس خستگی، تهوع یا سردرد شود، بنابراین استراحت کافی به کاهش این عوارض کمک می‌کند. در کنار استراحت جسمی، داشتن آرامش روانی نیز مهم است؛ چرا که نگرانی بیش از حد در مورد اثربخشی قرص ممکن است به استرس و اضطراب منجر شود. به یاد داشته باشید که اگر قرص را در زمان مناسب و به درستی مصرف کرده‌اید، احتمال بارداری به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد.

پرهیز از رابطه جنسی محافظت‌نشده تا پریود بعدی

یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها پس از مصرف قرص اورژانسی، خودداری از داشتن رابطه جنسی بدون استفاده از روش‌های محافظتی تا آغاز دوره بعدی قاعدگی است. قرص اورژانسی تنها برای یک رابطه محافظت‌نشده کاربرد دارد و توانایی محافظت مداوم در برابر بارداری ندارد. اگر پس از مصرف آن، رابطه جنسی بدون محافظت دوباره انجام شود، خطر بارداری همچنان وجود دارد. استفاده از کاندوم یا سایر روش‌های مطمئن پیشگیری، تا بازگشت به روال طبیعی پریود، بسیار ضروری است.

پیگیری علائم قاعدگی یا نشانه‌های بارداری

پس از مصرف قرص اورژانسی، زمان و الگوی قاعدگی ممکن است دچار تغییراتی شود؛ ممکن است پریود زودتر یا دیرتر از موعد اتفاق بیفتد. اما اگر بیش از یک هفته از زمان مورد انتظار پریود بگذرد و خونریزی آغاز نشود، حتماً باید آزمایش بارداری انجام شود. همچنین در صورت مشاهده علائمی مانند درد شدید شکم، لکه‌بینی مداوم یا تغییرات غیرعادی در بدن، مراجعه به پزشک ضروری است. این علائم می‌توانند نشانه بارداری یا مشکلات دیگری باشند که نیاز به بررسی تخصصی دارند.

قرص اورژانسی را چند بار در ماه می‌توان استفاده کرد؟

قرص اورژانسی یک راه‌حل اضطراری برای جلوگیری از بارداری ناخواسته است، اما نباید به‌عنوان یک روش پیشگیری دائمی یا مکرر مورد استفاده قرار گیرد. به‌طور کلی توصیه می‌شود این قرص را حداکثر یک‌بار در هر چرخه قاعدگی مصرف کنید. استفاده بیش از حد و مکرر از این دارو می‌تواند پیامدهای نامطلوبی برای سلامت هورمونی بدن به‌همراه داشته باشد.

مصرف مکرر قرص اورژانسی ممکن است باعث اختلال در تعادل هورمونی بدن شود، به‌طوری که نظم چرخه قاعدگی دچار تغییر شده و فرد با پریودهای نامنظم، لکه‌بینی‌های بین‌دوره‌ای، یا حتی آمنوره (قطع قاعدگی) مواجه شود. همچنین، استفاده مکرر می‌تواند عوارضی مانند تهوع، سردرد، دردهای شکمی یا حساسیت سینه‌ها را تشدید کند.

از سوی دیگر، مصرف چندباره قرص اورژانسی در یک ماه ممکن است اثربخشی آن را نیز کاهش دهد. این دارو برای مصرف یک‌باره طراحی شده و عملکرد آن در جلوگیری از بارداری در شرایط اورژانسی بیشترین تأثیر را دارد. اگر بدن به‌طور مکرر در معرض دوز بالای هورمون قرار گیرد، احتمال اینکه دارو به‌طور کامل عمل نکند افزایش می‌یابد.

در نتیجه، اگر به‌طور مداوم در معرض خطر بارداری ناخواسته هستید، بهتر است از یک روش پیشگیری مطمئن و بلندمدت مانند قرص‌های ضدبارداری روزانه، IUD یا کاندوم استفاده کنید. مشورت با پزشک یا ماما می‌تواند به شما کمک کند تا مناسب‌ترین روش پیشگیری را انتخاب نمایید. قرص اورژانسی باید به‌عنوان راه‌حل اضطراری باقی بماند، نه گزینه همیشگی.

آیا پس از مصرف قرص اورژانسی باید از روش پیشگیری دیگری استفاده کرد؟

بله، پس از مصرف قرص اورژانسی، استفاده از یک روش پیشگیری دیگر کاملاً ضروری است. قرص اورژانسی تنها برای پیشگیری از بارداری پس از یک رابطه محافظت‌نشده طراحی شده و توانایی محافظت در برابر روابط جنسی بعدی را ندارد. بنابراین، اگر بعد از مصرف این قرص دوباره رابطه جنسی داشته باشید و از هیچ روش پیشگیری استفاده نکنید، همچنان در معرض خطر بارداری قرار خواهید گرفت.

توصیه می‌شود که تا شروع دوره بعدی قاعدگی، از کاندوم به‌عنوان یک روش محافظتی و در دسترس استفاده شود. کاندوم نه‌تنها از بارداری پیشگیری می‌کند، بلکه از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی نیز محافظت می‌نماید. استفاده صحیح و مداوم از کاندوم در این دوره، به حفظ سلامت جنسی و باروری شما کمک می‌کند.

علاوه بر آن، اگر تمایل به داشتن رابطه جنسی منظم دارید و نمی‌خواهید هر بار نگران بارداری ناخواسته باشید، بهتر است یک روش پیشگیری پایدارتر را انتخاب و آغاز کنید. روش‌هایی مانند قرص‌های ضدبارداری روزانه، IUD (دستگاه داخل رحمی)، آمپول‌های جلوگیری یا چسب‌های هورمونی گزینه‌های مناسبی هستند که با مشورت پزشک می‌توانند متناسب با شرایط بدنی و سبک زندگی شما انتخاب شوند.

در نهایت، مصرف قرص اورژانسی نباید جایگزینی برای روش‌های پیشگیری منظم باشد. اگر نیاز به مصرف مکرر این قرص دارید، این نشانه‌ای است که باید درباره انتخاب یک روش پایدار با پزشک یا مشاور بهداشت باروری صحبت کنید تا تصمیمی آگاهانه، ایمن و مؤثر بگیرید.

آیا باید مصرف قرص اورژانسی را با مشورت پزشک شروع کرد؟

اگرچه قرص‌های اورژانسی معمولاً بدون نسخه پزشک در دسترس هستند و بسیاری از زنان آن را خودسرانه مصرف می‌کنند، اما مشورت با پزشک یا داروساز پیش از مصرف، اقدامی کاملاً هوشمندانه و ایمن است. دلیل اصلی این توصیه، بررسی جوانب مهمی است که ممکن است در اثربخشی دارو یا سلامت فرد تأثیرگذار باشند.

اولین موضوع مهم، بررسی تداخل‌های دارویی است. برخی داروها مانند ضدتشنج‌ها، آنتی‌بیوتیک‌های خاص، داروهای ضدویروسی یا حتی مکمل‌های گیاهی مانند خارمریم (milk thistle) ممکن است جذب یا عملکرد قرص اورژانسی را کاهش دهند. پزشک با دانستن داروهای مصرفی شما، می‌تواند راهنمایی کند که آیا مصرف این قرص مؤثر خواهد بود یا نیاز به روش جایگزین وجود دارد.

دومین نکته، وضعیت هورمونی و سابقه پزشکی فرد است. زنانی که سابقه بیماری‌های کبدی، لخته‌های خونی، فشار خون کنترل‌نشده، یا مشکلات قلبی دارند، باید با دقت بیشتری نسبت به مصرف قرص اورژانسی اقدام کنند. پزشک می‌تواند بر اساس سابقه فرد، تصمیم بهتری برای نوع داروی اورژانسی یا حتی روش پیشگیری مناسب‌تر بگیرد.

همچنین اگر فرد در دوره شیردهی قرار دارد، مشورت با پزشک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برخی انواع قرص‌های اورژانسی ممکن است با ترکیبات شیر تداخل داشته باشند یا در مقدار ناچیزی وارد شیر مادر شوند. پزشک می‌تواند در این شرایط، دارویی با ایمنی بیشتر برای نوزاد تجویز کند.

در نهایت، مشورت پزشکی نه‌تنها ایمنی و اثربخشی مصرف قرص اورژانسی را افزایش می‌دهد، بلکه فرصت مناسبی برای انتخاب روش‌های پایدارتر پیشگیری از بارداری نیز فراهم می‌سازد. اگرچه در مواقع اضطراری امکان مصرف سریع بدون مشورت وجود دارد، اما برای مصرف آگاهانه و صحیح، توصیه اکید بر دریافت مشاوره تخصصی است.

نحوه مصرف صحیح قرص اورژانسی در دوران شیردهی

در دوران شیردهی، مادران باید در مصرف هر دارویی دقت ویژه‌ای داشته باشند، زیرا ترکیبات دارویی ممکن است از طریق شیر وارد بدن نوزاد شوند. قرص‌های اورژانسی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و بسته به نوع ماده فعال، احتیاط‌های خاصی باید رعایت شود. در حال حاضر دو نوع اصلی از قرص‌های اورژانسی در دسترس هستند: لوونورژسترول و اولیپریستال استات که در دوران شیردهی تفاوت‌های مهمی در مصرف دارند.

مصرف لوونورژسترول در دوران شیردهی

لوونورژسترول معمولاً گزینه‌ای ایمن‌تر برای مادران شیرده محسوب می‌شود. این هورمون در مقادیر بسیار کم وارد شیر مادر می‌شود و تا امروز، هیچ شواهدی مبنی بر آسیب به نوزاد از طریق مصرف این دارو وجود ندارد. با این حال، توصیه می‌شود برای احتیاط بیشتر، تا ۸ ساعت پس از مصرف قرص، شیر دادن به نوزاد انجام نشود. در این فاصله می‌توان شیر را دوشید و دور ریخت. این اقدام باعث کاهش میزان مواجهه نوزاد با دارو خواهد شد.

مصرف اولیپریستال در دوران شیردهی

اولیپریستال استات که در داروی “الا” (ella) به‌کار رفته، برای دوران شیردهی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. این دارو می‌تواند در شیر ترشح شود و بر سیستم هورمونی نوزاد تأثیر بگذارد. در صورتی که ناچار به مصرف این نوع قرص شدید، باید حداقل به مدت ۷ روز از شیردهی اجتناب شود و در این مدت شیر دوشیده و دور ریخته شود. این مسئله به‌ویژه در نوزادان زیر شش ماه که منحصراً با شیر مادر تغذیه می‌شوند، اهمیت بیشتری دارد.

در هر صورت، مشاوره با پزشک یا داروساز پیش از مصرف قرص اورژانسی در دوران شیردهی ضروری است. پزشک می‌تواند با در نظر گرفتن سن نوزاد، وضعیت شیردهی، و سایر شرایط جسمی مادر، بهترین گزینه را توصیه کند. اگر قرص اورژانسی مصرف شده و نگران اثرات آن بر نوزاد هستید، به پزشک مراجعه کنید و هرگونه تغییر در رفتار، خواب، یا تغذیه نوزاد را به‌دقت تحت نظر داشته باشید.

در نهایت، مادران شیرده بهتر است برای پیشگیری از بارداری در این دوران از روش‌های ایمن و پایدار مانند کاندوم، قرص‌های مخصوص شیردهی (پروژستینی)، یا IUD استفاده کنند تا نیاز به استفاده اضطراری از قرص‌های اورژانسی به حداقل برسد. حفظ سلامت مادر و نوزاد هم‌زمان ممکن است، به شرطی که آگاهانه و با مشورت تصمیم‌گیری شود.

بعد از مصرف قرص اورژانسی باید منتظر چه تغییراتی باشیم؟

مصرف قرص اورژانسی می‌تواند باعث تغییراتی در چرخه قاعدگی شود که اغلب موقتی هستند اما ممکن است نگرانی‌هایی برای فرد ایجاد کنند. آگاهی از این تغییرات به شما کمک می‌کند تا بهتر وضعیت بدن خود را درک کرده و در صورت نیاز، اقدامات لازم را انجام دهید.

تغییر در زمان پریود

یکی از رایج‌ترین اثرات قرص اورژانسی، جابه‌جایی در تاریخ پریود است. قاعدگی ممکن است چند روز زودتر یا دیرتر از موعد معمول رخ دهد. در بسیاری از موارد، پریود بعدی ممکن است تا ۷ روز تأخیر داشته باشد، و این مسئله به‌تنهایی نشانه‌ای از بارداری نیست. با این حال، اگر بیش از یک هفته از زمان مورد انتظار قاعدگی بگذرد و هنوز پریود شروع نشده باشد، انجام آزمایش بارداری توصیه می‌شود.

تغییر در شدت یا طول خونریزی

برخی افراد ممکن است متوجه شوند که مقدار خونریزی قاعدگی کمتر یا بیشتر از حد معمول است. همچنین ممکن است طول دوره قاعدگی نیز تغییر کند؛ یعنی پریود کوتاه‌تر یا طولانی‌تر شود. این تغییرات ناشی از اختلال موقتی در تعادل هورمونی بدن هستند و معمولاً در دوره‌های بعدی به حالت طبیعی باز می‌گردند.

بروز علائم پیش‌قاعدگی متفاوت

بعد از مصرف قرص اورژانسی، ممکن است علائم غیرمعمولی شبیه به علائم پیش‌قاعدگی یا حتی بارداری تجربه کنید؛ از جمله حساسیت سینه‌ها، نفخ شکم، تغییرات خلقی یا لکه‌بینی. این علائم معمولاً به دلیل تأثیرات هورمونی دارو هستند و لزوماً نشانه بارداری نیستند، اما در صورت ادامه‌دار بودن، باید با پزشک مشورت شود.

راهنمای تشخیص اثربخشی یا شکست قرص اورژانسی

مصرف قرص اورژانسی در زمان مناسب و به‌درستی، در اغلب موارد از بارداری ناخواسته جلوگیری می‌کند؛ اما هیچ روش اورژانسی‌ای صددرصد تضمینی نیست. بنابراین شناخت نشانه‌هایی که ممکن است نشان‌دهنده موفقیت یا شکست دارو باشند، برای پیگیری وضعیت و حفظ سلامت باروری بسیار مهم است.

تاخیر بیش از ۷ روز در پریود

یکی از اولین و مهم‌ترین نشانه‌هایی که باید به آن توجه کرد، تأخیر در قاعدگی به مدت بیش از ۷ روز نسبت به زمان مورد انتظار است. اگر پس از مصرف قرص اورژانسی، پریود شما بیش از یک هفته دیرتر اتفاق افتاد، لازم است حتماً آزمایش بارداری انجام دهید. این تأخیر ممکن است ناشی از تغییرات هورمونی موقت باشد، اما احتمال شکست دارو نیز وجود دارد، به‌ویژه اگر مصرف با تأخیر یا همراه با استفراغ بوده باشد.

بروز علائم اولیه بارداری

اگر علائمی مانند تهوع صبحگاهی، بزرگ شدن و حساسیت سینه‌ها، تکرر ادرار، خستگی غیرعادی یا احساس سنگینی در ناحیه شکم را تجربه می‌کنید، این‌ها ممکن است نشانه‌های اولیه بارداری باشند. اگر این علائم همراه با تأخیر در پریود مشاهده شدند، بهتر است هرچه سریع‌تر یک تست بارداری خانگی انجام دهید یا برای اطمینان بیشتر به پزشک مراجعه کنید.

خونریزی غیرعادی یا شدید

خونریزی‌های غیرمعمول پس از مصرف قرص اورژانسی، مانند لکه‌بینی مداوم، خونریزی بین‌دوره‌ای یا قاعدگی شدیدتر از حد معمول، می‌تواند نشانه‌ای از واکنش بدن به دارو باشد. اگر این خونریزی‌ها طولانی‌مدت یا شدید باشند، لازم است وضعیت شما توسط پزشک بررسی شود تا از سلامت رحم و عدم وقوع بارداری خارج‌رحمی یا سایر مشکلات مطمئن شوید.

مصرف همزمان قرص اورژانسی با سایر داروها: مجاز یا ممنوع؟

مصرف قرص اورژانسی مانند لوونورژسترول یا اولیپریستال در شرایط عادی، برای اغلب افراد بی‌خطر و مؤثر است. اما نکته مهم اینجاست که برخی داروها می‌توانند اثربخشی این قرص‌ها را به‌طور قابل توجهی کاهش دهند. بنابراین، اطلاع از تداخلات دارویی و مشورت با پزشک یا داروساز، پیش از مصرف، ضروری است.

داروهای کاهش‌دهنده اثر قرص اورژانسی

برخی از داروها با افزایش متابولیسم کبدی هورمون‌های موجود در قرص اورژانسی، باعث کاهش غلظت مؤثر آن‌ها در بدن می‌شوند. مهم‌ترین این داروها عبارت‌اند از:

• ریفامپین (ضد سل و برخی عفونت‌ها): یکی از قوی‌ترین القاکننده‌های آنزیم‌های کبدی است که می‌تواند به‌طور کامل اثربخشی قرص اورژانسی را خنثی کند.
• کاربامازپین، فنی‌توئین و فنوباربیتال (از داروهای ضدصرع): این داروها سرعت تجزیه لوونورژسترول یا اولیپریستال را بالا می‌برند.
• داروهای ضد HIV مانند نورتراپین و افاویرنز: این داروها نیز با تداخل در متابولیسم، می‌توانند سطح هورمون‌های پیشگیری را کاهش دهند.
• گیاه خارمریم (milk thistle) و مکمل‌های حاوی آن: برخی ترکیبات گیاهی هم خاصیت القاکنندگی آنزیمی دارند و مصرف همزمان آن‌ها با قرص اورژانسی توصیه نمی‌شود.

اقدامات احتیاطی در صورت مصرف همزمان

در صورت مصرف هر یک از داروهای فوق، قرص اورژانسی ممکن است دیگر گزینه مطمئنی نباشد. در این شرایط، باید از پزشک درباره روش‌های جایگزین مانند استفاده از IUD مسی اورژانسی یا دوزهای خاص مشورت گرفته شود. برخی از راهنماها پیشنهاد می‌دهند که دوز لوونورژسترول در این شرایط دو برابر (۳ میلی‌گرم) شود، ولی این تصمیم حتماً باید توسط پزشک گرفته شود.